INLIG-AKTUEEL 3/2007

Vir die tydperk ±25 tot 1 Februarie 2007

Saamgestel deur ABID



U welkom is om die volledige weergawe van verkorte berigte vanaf ngkinlig@mweb.co.za aan te vra.



EERS OOR KINDERS

‘Bid vir my kind,’ vra ma ná weerlig; Beeld, Jan 31 2007

’n Ma van Pretoria het mense gevra om vir haar 13-jarige dogter te bid nadat sy en ’n sesjarige maatjie deur die weerlig getref is tydens ’n piekniek by die Hennopsrivier-ontspanningsoord in Centurion. Shanon Jansen (13) is in ’n bedenklike toestand in die waakeenheid van die Unitas-hospitaal in Centurion nadat sy Sondag omstreeks 14:30 brandwonde aan haar bors opgedoen het. Haar brein is ook geswel en haar hart en sommige organe is beskadig. Volgens me. Corné Bekker, woordvoerder van die hospitaal, wil dit voorkom of die weerligstraal by Shanon se een lies uit is nadat dit haar getref het. ‘Haar ma, mev. Debbie Jansen, het gevra dat soveel mense moontlik asseblief vir haar kind bid,’ het Bekker gesê. Marco Helberg (6) van Pretoria Tuine in die weste van Pretoria, se beenhare is afgeskroei en sy linker-middelvinger is gebreek toe die weerlig hom getref het. Die kinders was naby ’n boom toe die weerlig hulle getref het. ... Mev. Louise Helberg, Marco se ma, het gesê dit het eers sag begin reën. ‘Die grootmense het hul goed in hul motors begin laai en die volgende oomblik was daar ’n harde slag. ‘Toe ons weer sien, lê Marco en Shanon bewusteloos. Ek kan nie vir jou beskryf hoe ek gevoel het toe ek my kind daar sien lê nie.’ Helberg sê Marco, ’n gr. 1-leerling aan Laerskool Saamspan, het gelukkig gou bygekom en toe jaag sy met hom hospitaal toe. ‘Ons is gelukkig dat Marco so lig daarvan afgekom het. Dit kon baie erger gewees het.’ Virginia Keppler



‘Dankie dat U die bye weggehou het, Liewe Jesus . . .’; Volksblad, Jan 30 2007

‘Dankie Liewe Jesus dat Liewe Jesus die bye weggehou het en dat my maatjies nie seergekry het nie . . .’ Dít was een van die gebedjies wat ’n kind by die Hansie en Grietjie-kleuterskool opgesê het nadat ’n swerm bye eergister op dié skool in Pretoria-Noord toegesak het .... Gisteroggend het die kinders ook gebid en dankie gesê dat hulle die bysteke oorleef het. Teen gister was nog net ’n vyfjarige seuntjie in die Eugène Marais-hospitaal. Volgens Van Niekerk is die kind ’n asmalyer en word hy as voorsorgmaatreël vir waarneming in die hospitaal gehou. Een kind is klaarblyklik meer as 60 keer deur bye gesteek en is in die Montana-hospitaal se waakeenheid opgeneem. Hy is teen gister ook ontslaan. Meer as 40 kinders het bysteke gekry toe die swerm bye laatmiddag op die skool toegesak het. Die swerm was vermoedelik afkomstig van ’n perseel langs die skool. Van Niekerk sou gisteraand met ’n byekenner vergader sodat die skool en die omliggende geboue deurgesoek kon word om te kyk of alles nou weer veilig is. Dinge was gister ook terug na normaal by die skool. ‘Alles is reg hier. Die kinders is vrolik en vriendelik,’ het sy gesê. Sy het ook lede van die Tshwane-nooddienste en Netcare 911 geloof vir hul hulp om die situasie onder beheer te hou en die kinders te help. Christel Raubenheimer



NG KERK - NUUS

Die berig Burgerlike alliansie moet polisie help, sê NG Kerk; Burger, 25.01.2007 is by die gedeelte oor Misdaad ingevoeg.



K 29896:‘Kletskerk’ geskei van ‘Kerkbode’ na klagtes, Die Burger, 30.01.2007

Besware teen godslastering op die NG Kerk se webwerf het daartoe gelei dat die kerk waarskynlik die enigste forum waarin daar gesprekke tussen gelowiges en ongelowiges gevoer is, verloor het. Dié forum, bekend as die kletskerk, is deur die kommunikasiekantoor van die NG Kerk bedryf as ’n gespreksforum op die internet waar daar oor kerklike en geloofskwessies gepraat kon word. Een van die kletskamers is ’n oop forum waarin ateïste hul sê kon sê en waar gelowiges met hulle kon gesels. Ds. Johann Symington, direkteur van kommunikasie van die NG Kerk, sê van die ongelowiges het daarop die spot gedryf met Christene en hul geloof en hulle het godslasterlikhede kwytgeraak. Dit het egter ook geleentheid geskep waar die kerk met sulke mense in gesprek kon tree. Symington bestempel dit as ’n sendingveld waar die kerk mense kon bereik wat glad nie meer in die kerk sou kom nie – maar wat belangstel in wie en wat God is, al ontken hulle sy bestaan. Jean Oosthuizen, joernalis van die Kerkbode wat die kletskerk bedryf, sê in die proses was daar mense wat van hul woede teenoor die kerk ontslae geraak het. Talle mense het ook ná ’n tydjie op die kletskerk te kenne gegee dat hulle met nuwe oë na Christene en die kerk kyk.
Nie almal in die kerk was egter te vinde vir sulke oop gesprekke nie. Symington sê die Moreletapark-gemeente in Pretoria sowel as ’n groep lidmate in KwaZulu-Natal het beswaar gemaak teen die webwerf. Uit KwaZulu-Natal was daar selfs ’n dreigement om ’n hofbevel te probeer kry om die webwerf te sluit. Symington sê hulle het daarom besluit om die bande tussen die NG Kerk se webwerwe en die kletskerk heeltemal te verbreek. Oosthuizen bedryf die webwerf nou op sy eie tyd as ’n private projek. Oor die pogings om die webwerf te sluit, sê Symington dit sou ’n doeltreffende kanaal waar die kerk met begrip en deernis na skeptici en verwardes sou luister, afsny. Neels Jackson



K 29895: Spietkop looi kerkgangers; Isabel Dreyer, Gordonsbaai; Burger, 30.01.2007

SONDAGOGGEND 21 Januarie suiker ek op Gordonsbaai af na die pragtige kerkie naby die see.
Dis tienuur en ek spook om ’n parkeerplek te vind, maar daar is niks. Die strande is reeds vol. Ek oorweeg om iemand naby die kerk vas te trek in die hoop dat dit ’n mede-lidmaat is, maar besluit daarteen. Uit radeloosheid parkeer ek toe maar op ’n rooi streep. ’n Groot fout. Terwyl ek teen ’n spoed afpik kerk toe, besluit ek om van alle hoëhakskoene in my kas ontslae te raak. Niks is erger as ’n middeljarige vrou wat natgesweet en blaas-blaas ’n minuut of wat laat by die kerk instorm nie. Ná ’n uur en 5 minute is ek terug. Die pienk ‘tikkit’ is egter vasgeplak. Die hele straatjie se kerkgangers is gelooi teen R500 ’n hou. Dit nou ná ’n wonderlike preek van ds. Le Roux om asseblief meer positief te wees en nie hier onder te sit soos ’n gans nie, maar om te vlieg soos ’n arend.
Ek woon nou drie jaar lank permanent op Gordonsbaai en regtig, ek het nog nooit ’n spietkop gesien nie. Hulle sluip rond as ons nie kan sien nie. Daardie selfde aand om sesuur ry ons in Kusweg en ek tel ongeveer 70 motors wat op rooi strepe geparkeer is, waar was die spietkops toe? ’n Mens kan mos nie net vir een uur op ’n Sondag werk as dit gaan oor geldmaak nie. Moet reg en orde nie gehandhaaf word nie? Ek wonder, kan daar weens die probleem met parkeerplek nie plakkers aan kerkgangers gegee word sodat hulle op ’n Sondagoggend dienste kan bywoon sonder om parkeerkaartjies te kry nie?



KERK - NUUS

Kerkraad maan oor Sondagsport; Die kerkraad van die Gereformeerde Kerk Welkom; Volksblad, Jan 26 2007

Die kerkraad van die Gereformeerde Kerk Welkom wil hiermee sy kommer uitspreek oor die oortreding van die Vierde Gebod. Hoewel die probleem landwyd voorkom, is ons veral bekommerd oor Christene in ons streek wat hulle nie aan die Bybel se opdrag steur nie, maar toenemend aan Sondagsport deelneem. Volgens Statistieke SA is 75% van alle Suid-Afrikaners belydende Christene. Die Gereformeerde Kerk wil dus met vrymoedigheid hierdie saak met mede-Christene opneem, en om hulle op die erns van die saak te wys. Bekende sportsoorte soos rugby, netbal en fietsry, wat nie voorheen op Sondae bedryf is nie, het nou ook skielik Sondagsport geword. ... Teenstanders van Sondag maak die fout dat hulle dink Christene het maar net die Sabbat met Sondag vervang. Dit is inderwaarheid nie so nie. Jesus is die werklikheid van die Vierde Gebod. Die werklikheid van die Sabbat gaan nie oor die ‘naam van ’n dag’ nie, maar oor ’n ‘persoon’, en daardie Persoon is Jesus Christus. ... Omdat God volmaak is, kan Hy nie liggaamlik moeg word nie. Hy het dus nie ‘liggaamlik gerus’, soos die mens dit verstaan nie, maar Hy het Hom van Sy alledaagse bedrywighede ‘onttrek’ en dit (die sewende dag) ‘geheilig’. Hy het na Sy skeppingswerk (wat Hy in ses dae gemaak het) gekyk, en dit was goed. Net so wil Christus dat die mens na God se skeppingswerk kyk, dit bewonder, en Hom dan daarvoor dank, loof en eer. Dit is wat God bedoel as Hy in die Vierde Gebod van ‘rus’ praat. ...



K 29894: Dreigemente teen Moslem-skool bekyk; Burger, 27.01.2007

KAAPSTAD. – Die Kaapse burgemeester, me. Helen Zille, sê die intimidasie van personeel en leerders by ’n Moslem-skool in Goodwood is heeltemal onaanvaarbaar. Zille het gereageer op berigte dat die Nurul- Islamitiese skool in die woonbuurt ‘geterroriseer’ word deur gesiglose inwoners wat na bewering anti-Moslem is en onder meer haatbriewe na die skool gestuur het. Volgens Zille het onverdraagsaamheid geen plek in die Moederstad nie. ... Zille het gesê hoewel die skool deur die hooggeregshof hier beveel is om na ’n ander perseel te verskuif omdat die huidige een weens gesondheids- en veiligheidswetgewing nie vir ’n skool gesoneer is nie, wil sy hê dit moet aanhou funksioneer. ... Mnr. Junaid Chafeker, skoolhoof, het gesê die skool ontvang sedert hul stigting in 2004 klagtes van inwoners wat glo spruit uit die geraas wat leerders tydens pouses maak en oor die onwettige gebruik van ’n munisipale erf. Die skool het tans 65 leerders en 10 onderwysers. Hy het gesê daar is ’n behoefte aan ’n Islamitiese skool in dié gebied. ‘Inwoners kla oor die geraas, maar ons glo dit is weens ons geloof en ras.’ Volgens Chafeker gooi mense gereeld wynbottels op die perseel en is daar reeds twee maal haatpos aan die skool gestuur. ‘Dít is ’n persoonlike aanval op die

Moslemgeloof.’ Volgens hom het die skool reeds aansoek gedoen om dié perseel vir vyf jaar te gebruik, maar is dié versoek ‘onregverdiglik’ geweier.... Mnr. Chris Smith, het gesê hulle het die skool se versoek om die perseel vir vyf jaar te benut, teengestaan omdat die mobiele klaskamers onwettig opgerig is en weens die onwettige uitbreiding van die erf. ‘Die raad het reeds twee persele aan die skool voorgestel, maar hulle het dit geweier.’ Die skool is verlede jaar ’n boete van R20 000 deur die hooggeregshof opgelê. Volgens Chafeker het die skool tot dusver R30 000 aan regskoste bestee. Richard Roberts



Kerkgenootskappe gatvol vir gemors; Danie van Huyssteen; Beeld, 26.01.2007

GARIEPDAM. – ‘Hoe moet ons die woord van die Here verkondig in so ’n vuil saal?’ Só vra past. Jan Greeff van die United Mission-kerk hier nadat hulle ure moes swoeg om die gemeenskapsaal skoon te kry vir die afgelope Oujaarsdiens. ‘Die saal was vuil met wynkolle en sigaretstompies. ‘Al die broers het gehelp en die gemeente het gewag dat die diens kon begin. ‘Dis telkens so vuil nadat die saal vir ’n dronknes verhuur is.’ Daar is tien kerkgenootskappe op Gariepdam, maar net die NG Kerk het twee kerkgeboue in die dorp. Die ander kerkgenootskappe moet almal die gemeenskapsaal gebruik en dit is waar die probleme

inkom. Die gemeenskapsaal in Hydropark word ook vir talle ander funksies verhuur en die kerke moet dan eers dié se gemors skoonmaak voordat hul kerkdienste kan begin. ..’Ons het nie ons eie gebou nie en moet betaal om die woord van die Here te verkondig aan ons mense.’ Priester Augus Wesenaar van die Apostel- kerk sê hulle moet die munisipaliteit R15 per diens betaal. ...



K 29893: Katolieke Kerk in twis oor gay-aanneming; Burger, 27.01.2007

LONDEN. – Die Katolieke Kerk se versoek dat hy nie kinders aan gay mense vir aanneming beskikbaar hoef te stel nie wek nou groot opspraak. Kerkleiers het vroeër gesê Katolieke agentskappe, wat jaarliks huise vir sowat 230 kinders vind, sal eerder hul deure sluit as om die kinders deur homoseksuele te laat aanneem. Kardinaal Cormac Murphy-O’Connor het ’n skrywe aan die Britse premier, mnr. Tony Blair, gerig waarin hy vra dat die kerk se aannemingsagentskappe nie kinders by gay-paartjies hoef te plaas nie. Ingevolge die land se gelykheidswet wat van April in werking sal wees, sal diskriminasie by die verskaffing van goedere, plekke en diens op grond van seksuele oriëntasie verbied word. Blair kry sterk teenkanting van LP’s omdat hy na moontlikhede wil kyk om die probleem op te los. LP’s meen die Katolieke Kerk moenie spesiale behandeling kry nie. Blair het gesê hy sal oplossings vind om diskriminasie teen homoseksuele te beëindig, terwyl daar ook gekyk sal word hoe kwesbare kinders wat hulp met aanneming van die Katolieke agentskappe kry, beskerm kan word. Mnr. Alan Johnson, minister van onderwys, het aan Sky News gesê hy meen nie die kerk moet uitsluiting kry nie. –Joylene van Wyk



K 29888: Artikels oor gay-wees; T. Kilian Brackenfell; Burger, 27.01.2007

DIE uiteenlopende perspektief en menings van skrywers in reaksie op die artikel oor die Nagtegaals is ’n demonstrasie van die samestelling van ons hedendaagse samelewing. ...



K 29889: Verdraagsaamheid teenoor gays nodig; Gay, Vredekloof; Burger, 27.01.2007

EK volg die gay-debat in Die Burger se briewekolomme die laaste paar jaar intens en het ook die artikel oor die Nagtegaals en die negatiewe reaksie daarop in die By gelees. Dit verbyster my elke keer dat mense wat klaarblyklik niks van die gay-leefwyse weet nie, hulle aanmatig om waarde-uitsprake oor ander te maak. ..



MISDAAD



NG Kerk : ‘n Burgerlike Alliansie

K 29881: Burgerlike alliansie moet polisie help, sê NG Kerk; Burger, 25.01.2007
Die tyd is ryp vir ’n sterk, gedepolitiseerde alliansie uit die burgerlike samelewing om die polisie te begelei, te adviseer en by te staan, sê die moderatuur van die NG Kerk. Die moderatuur doen in ’n verklaring ’n beroep op die regering om sterk teen misdaad op te tree sodat mense in die land se potensiaal kan bly glo, energie en geld hier kan bly belê en ’n toekoms vir elke kind in die land kan moontlik maak. Die kerkleiers sê hulle is diep bekommerd oor die geweldsituasie in Suid-Afrika ‘wat net nie wil beter word nie’. Hulle is egter amper meer bekommerd oor die gees van negatiwiteit, onverskilligheid en wrewel wat by mense opbou. Mense begin hoop opgee, want dit voel vir hulle of die situasie in die land buite beheer geraak het en daar geen wil is om dit reg te kry nie, meen die leiers. Hulle begin ook hoor van mense wat dreig om die reg in eie hande te neem, wat die moderatuur bekommerd maak. Een van die grootste probleme is ‘die huiwering van die regering om hulself ondubbelsinnig en toegespits te verbind aan die beswering van geweld en misdadigheid in al sy vorms,’ sê die moderatuur. Daar word gemengde boodskappe gestuur wat mense frustreer en moedeloos maak – die onlangse uitspraak van pres. Thabo Mbeki is ’n voorbeeld daarvan.
Daarby was daar ’n rits voorvalle wat die vertroue van die publiek in die leierskap van die polisie ondergrawe. Die verklaring noem die ‘oënskynlike beskerming’ en die bevoorregting in tronke. Sonder dat name genoem word, is dit klaarblyklike verwysings na die gevalle van mnr. Robert McBride, Tony Yengeni en Schabir Shaik. Die moderatuur sê hy is nie negatief nie en probeer nie fout vind nie. Die NG Kerk het sedert 1990 baie gedoen om sy mense positief in te stem en by te dra tot die opbou van die land. Die kerkgemeenskap is egter die afgelope maande weer geskok deur ’n vlaag van geweldmisdaad wat net nie end kry nie. ‘Dit is inderdaad moontlik om op pad winkel toe beroof en selfs geskiet te word. Mense voel nie veilig nie en glo nie meer dat die polisie in staat is om hulle te help in gevaarlike en doodsbedreigende situasies nie.’ njackson@beeld.com



MISDAAD: Waar lê die Probleem

‘Wanneer het ons pad byster geraak?’; Beeld, Jan 31 2007

Kaapstad. – Adj.pres. Phumzile Mlambo-Ngcuka het gister sterk uitgevaar teen die wrede aard van misdaad in Suid-Afrika. ‘Wanneer het ons die pad byster geraak? Hoekom put sommige mense soveel genot daaruit om ander seer te maak?’ wou sy tydens ’n konferensie oor morele herlewing weet. ‘Hoekom word mense vir die inhoud van hul handsakke – of selfs minder – vermoor?’ wou sy by lede van die Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag (SANW) se kapelaansdiens – wat die konferensie gereël het – weet. Mlambo-Ngcuka sê hoewel misdaad die afgelope jare afgeneem het, het die wrede aard daarvan toegeneem. ‘Julle moet hierdie dinge bespreek en antwoorde probeer vind. Julle moet probeer vasstel hoekom soveel mans – en deesdae ook vroue – hul gesinne vermoor,’ het sy aan die kapelaans gesê. Mlambo-Ngcuka het verder gesê ouers doen nie genoeg om hul kinders op die regte morele pad te plaas nie. ‘Ons hoor gereeld van probleme wat deur allerlei organisasies en belangegroepe geopper word. My vraag is egter: Waar is die ouers? Hoekom staan hulle nie op nie?’ Met nóg ’n verwysing na misdaad het die adjunkpresident gesê ‘verkragters en rowers is tog iemand se broer, neef, oom of pa’. ‘Waar is dié mense se familielede en hoekom hoor ons nie van hulle nie?’ wou sy weet. Boonop, meen sy, word meer as 80% van alle moorde en verkragtings in die land deur mense gepleeg wat die slagoffer ken. ‘Ons kan tog nie verwag dat die polisie in elke huis moet wees nie. Nee, hier moet ouers en familielede ’n groter rol begin speel,’ het sy gesê. Die adjunkpresident het ook genoem dat die land se morele toekoms nie net in die hande van godsdienstiges gelaat moet word nie, maar dat elke burger ’n bydrae moet lewer. ...’Sy het ook uitgevaar teen korrupsie in die staatsdiens en veral uniformdraende lede daaraan herinner dat hulle aan ’n hoër morele standaard gemeet word – of hulle nou aan diens is of nie. ‘Deel van die morele herlewing van hierdie land gaan ook daaroor dat staatsamptenare se dienslewering moet verbeter. Dit is immoreel om swak te presteer. Dit is immoreel om só geld by die staat te steel wat vir die armes bedoel is. Dit is immoreel om nie korrupsie aan te meld nie,’ het sy voorts gesê. Laastens het Mlambo-Ngcuka gesê daar rus ook ’n morele plig op mense om hul rykdom te deel. ‘Dit is heeltemal immoreel dat sommige mense elke aand kos in die asblik weggooi terwyl ander met leë mae gaan slaap.’ Deon de Lange



HOE LYK ‘N MISDADIGER

Hoe slim is dié wat steel, roof en moor? Beeld, Jan 25 2007

In The silence of the lambs het rolprentgangers kennis gemaak met die psigopaat en reeksmoordenaar, Hannibal Lecter. Hy is hiper-intelligent en word deur die FBI gebruik om leidrade te kry om nóg ’n psigopatiese reeksmoordenaar vas te trek. So is daar baie ander rolprente, soos Catch me if you can, Entrapment, Gone in sixty seconds en Ocean’s eleven en -twelve wat misdadigers as hoogs intelligente lede van die samelewing uitbeeld. Maar is dít net ’n romantisering van misdadigers, of sit dié rolprente die pot dalk glad nie mis nie? ...’Dis ’n algemene fout wat mense maak om te dink dat misdadigers vreeslik intelligent is. Die kriminele bevolking het, soos die gewone bevolking, ook maar jou mense met gemiddelde, ondergemiddelde en bogemiddelde IK’s. Mense wat bedrog pleeg, is egter gewoonlik meer intelligent as jou handsakdiewe.’ ... Dr. Christiaan Bezuidenhout, senior lektor in kriminologie aan die Universiteit van Pretoria, sê ook misdadigers wat bedrog en korrupsie pleeg, is dikwels intelligente mense in magsposisies, maar stem saam dat dit nie vir die hele misdadige bevolking geld nie. ... Bezuidenhout onderskei tussen geleentheidsdiewe en professionele misdadigers. ‘Geleentheidsdiewe is meesters daarin om mense se swakpunte uit te buit. Hulle is kreatief, maar beslis nie noodwendig slim nie. Hulle kan heeldag onder ’n boom sit en beplan hoe hulle ’n misdaad gaan pleeg.’ Die professionele misdadiger se kennis van misdaad is baie goed, verduidelik Bezuidenhout. ‘Hulle is gewoonlik mense wat in die weermag of in die buiteland opgelei is en hulle kan vuurwapens hanteer. ... Watter faktore lei tot die kweek van 'n misdadiger? Wat motiveer mense tot misdaad? Bezuidenhout verduidelik: "Kinders word vandag in 'n kultuur van misdadigheid groot. Matriargale enkelouer- huishoudings sukkel gewoonlik die meeste met veral hul seuns wat hulself tot misdaad wend." ...

Daar is volgens Bezuidenhout drie dinge wat in ag geneem moet word om die motivering van misdadigers te verstaan. *Die voorafgaande faktore: Dié faktore sluit 'n kind se huislike omstandighede in. As die pa byvoorbeeld 'n alkoholis of die ma 'n prostituut is en daar geweld in die huis is, beïnvloed dit die kind negatief. Watter soort vriende die kind het en of hy dwelms gebruik, speel ook 'n rol. *Die tweede faktor is die frekwensie van sulke faktore in die kind se lewe. "Hoe meer blootstelling die kind aan negatiewe faktore het, hoe hoër is die kind se risiko om dit te moduleer (na te maak)." *Die derde is die argument van nature and nurture. "Ek glo 60% van 'n mens se persoonlikheid is aangebore (nature) en 40% die omgewingsaspekte (nurture)."

Daar is egter volgens Bezuidenhout een groot aspek wat misdadigers van ander mense skei. Dít noem hy die onderliggende faktor. "Dít is wat jou motiveer om by misdaad betrokke te raak of nie. 'n Mens kan dit 'n onderliggende morele buffer noem. Daar is al talle studies gedoen oor tweelinge en broers en susters wat in dieselfde huis grootgeword het waar die een 'n misdadiger is en die ander een 'n top- presteerder. Daar kan dus nie voorspel word hoe 'n kind op sekere omgewingstimuli gaan reageer nie." Bezuidenhout glo ook dat kinders in 'n kultuur van geweld gebore word. "Tydens die opstande in 1976 het geweld gewerk. In verhoudings en gesinne kan 'n mens dit ook sien: as die man hard praat, is almal stil. Ons sosialiseer ons kinders om suksesvol te wees deur konflik." Kapers werk volgens Bezuidenhout juis op die beginsel van vrees en konflik. *Wat is groeperings, bendes en sindikate? *Wat is 'n psigopaat en 'n sosiopaat? ...



NAVORSING OOR MISDAAD

Aan die lyf, in jou kop; Beeld, Jan 30 2007

As ’n mens goeie nuus in misdaadstatistieke sedert 1994 soek, sal jy dit sekerlik kry.

Die gevalle per 100 000 mense in 18 van die 21 ernstigste misdade waarvan die polisie rekord hou, het volgens mnr. Kerwin Lebone, navorser van die Suid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudings (SAIRV), in dié tydperk afgeneem. ... Lebone en dr. Johan Burger, senior navorser in die strafregprogram van die Instituut vir Sekerheidstudies (ISS), meen die daling in die getal moorde per 100 000 mense is een van die beduidendste neigings in die misdaadstatistieke sedert 1994. In 1994 -’05 is 66,9 uit elke 100 000 Suid-Afrikaners vermoor, teenoor 39,5 die afgelope boekjaar (2005-’06). Die moordkoers hier is egter steeds bykans agt keer hoër as die wêreldgemiddelde (5,5 per 100 000), maan Burger. ... Onlangse neigings wat kommer aanwakker, is huisrooftogte wat in die styl van plaasaanvalle gepleeg word en ’n toename ( 32% van 2004-’05 tot 2005-’06) in rooftogte by winkelsentrums, restaurante en ander vermaakplekke. In die ISS se misdaadslagofferpeiling (2003) onder 4 862 respondente ouer as 16 jaar het 58% gesê hulle voel ‘baie onveilig’ as hulle ná donker alleen in hul gebied sou loop. In ’n vergelykbare studie in 1998 het ’n kwart so gesê. .. Burger glo ’n algemene afwaartse neiging in misdaadstatistieke sal vir etlike jare volgehou moet word voordat die ‘gewone ou dit sal ervaar’. Hy sê mense se persepsies oor misdaad ‘kom nie uit die lug nie’. ‘Ons situasie is baie erg. Selfs met die positiewe tekens die afgelope twee tot drie jaar is die misdaadvlakke steeds heeltemal te hoog vir die mens op voetsoolvlak.’ Die peiling het voorts bevind die misdade wat mense die meeste in hul gebied vrees, is moord, huisbraak, seksuele aanranding of verkragting, en roof. Te midde van die toutrekkery tussen diegene (veral die owerhede) wat glo die misdaadvlakke is aanvaarbaar, en dié wat politiek of andersins wil baat vind by die opswepery van mense oor die misdaadsituasie, meen Prinsloo ’n belangrike barometer vir die werklike situasie is die invloed van misdaad op lewensgehalte. ‘As iemand ’n gewelddadige, bisarre misdaadsituasie selfs net indirek ervaar het, sal dit moeilik wees om hom te oortuig misdaad is op ’n aanvaarbare vlak.’ Hy meen die onvoorspelbaarheid van die situasie (dat die bedreiging nie uitgewys kan word nie) dra by tot dié onsekerheid. Prinsloo glo solank misdaad geregverdig word, sal die misdaadsituasie in die land nie normaliseer nie. ‘Rasionalisasie soos dat dit uit materiële nood gebeur, is ’n growwe veralgemening. As jy byvoorbeeld kyk na die viktimisasie van pendelaars, is dit jong opportuniste wat dié mense teiken en beroof. Die mense wat reeds die swaarste kry, word die slagoffers.’ ’n Deel van die oplossing lê volgens hom in die vestiging van gemeenskaplike waardes, insluitend erkenning vir die waarde van lewe en eiendom. Dít begin in die eerste plek by die individu – deur ‘positiewe sosialisering in die kleinste verband’. Hy sê verskeie strukture moet konstante en gesonde waardes voorhou. ... Die polisie het nie op Beeld se navrae geantwoord nie.



Internet vol berigte oor Rattray-moord, misdaad; G.P. van der Walt, Vanderbijlpark; Beeld, Jan 30, 2007

Die moord op ’n persoon wat werklik lief vir Suid-Afrika was, maak wêreldwyd groot opslae met skokkende negatiewe beriggewing oor ons land. Ek het gisteroggend die sleutelwoorde ‘Rattray attack’ op die Yahoo-soekenjin ingetik en in ’n onverwagte reaksie op letterlik duisende berigte oor die moord afgekom. Baie van die berigte is deur bekende Britse koerante. Wat ontstellend is, is dat die toenemende misdadigheid in die land ook in die beriggewing opgerakel word. Statistieke word genoem en sommige berigte plaas selfs ’n vraagteken oor die haalbaarheid van die Wêreldbeker-sokkertoernooi in 2010. Ek wil graag sommige van die artikels aanhaal, maar voel dat elke leser wat ’n rekenaar het, dié berigte self behoort te lees.



GODSDIENS-AKTUEEL

K 29897: Evangelie nie net oor verlossing; Coenie Burger, Godsdiens-Aktueel; Beeld, Jan 28, 2007

Meer mense het al vir my gevra hoe jy die statistieke oor die fenomenale groei van die Christendom in Afrika moet verstaan. Daar word gerapporteer dat Afrika een van die plekke is waar die Christendom baie sterk aan die groei is. Statistieke sê die getal mense wat aan Christelike kerke behoort, het in die laaste 100 jaar gegroei vanaf 12 miljoen tot 360 miljoen. As hulle hierdie syfers hoor, is daar mense wat begin wonder en vrae vra. Hoekom lyk dit dan soms of dit nie veel beter gaan in Afrika as 100 jaar gelede nie? Wat van soveel menseregteskendings, van onbillike gebruike, van korrupsie en wanbestuur? Daar is ’n paar faktore wat ’n mens in berekening moet bring voordat jy die statistieke ernstig begin betwyfel. Ek het die afgelope tyd twee verduidelikings gehoor wat my gehelp het om meer begrip vir die situasie te hê.

Die snelle groei van die Christendom is in baie Afrika-lande nie soseer onder die ryker en meer invloedryke dele van die bevolking nie, maar onder die armes en magloses. Soos dit so dikwels gegaan het in die geskiedenis, was dit hier ook in eerste plek vroue wat die evangelie omhels het en regtig ernstig is daaroor. Ons weet dit ook in Suid-Afrika dat baie gemeentes gedra word deur vrouelidmate. ’n Tweede verklaring wat gegee word is dat daar in 100–150 jaar van Christendom nog nie genoeg tyd was vir die behoorlike deurwerking van die Christendom na die institusionele en die publieke lewe van Afrika nie. Oor die volle implikasies wat die Christelike geloof het vir die familielewe van Afrika, of vir die ekonomiese en politieke sisteme van Afrika, is nog lank nie klaar gedink nie. Dit is een van die belangrikste take wat in die volgende dekades vir die kerk in Afrika voorlê. My indruk is dat ons in die politiek en ekonomie heen-en-weer swaai tussen tradisionele Afrika-modelle en pogings om Westerse modelle van demokrasie en kapatalisme hier te probeer vestig. Ons het ’n wyer gesprek hieroor nodig. Hierdie twee verduideliking het my gehelp om meer simpatiek te kyk na die jong en brose Christelike kerk in Afrika.

Daar is nog ’n derde verduideliking. Maar anders as die boonste twee, mag ons dié een nie te simpatiek hanteer nie. Dit is asof baie Christene en kerke nie ’n helder beeld het van die morele implikasies van die evangelie nie. Ek is nie die eerste om dit te sê nie. Meer Afrika-kerkleiers, waaronder Sam Kobia, die Keniaanse predikant wat hoofsekretaris van die Wêreldraad van Kerke is, sê dit gereeld. ’n Deel van die storie daaragter moet ’n mens wel verstaan. ’n Jong Wes-Afrika-kerkleier het ’n tyd terug vir my gesê dat in sekere dele die mense so vinnig tot bekering kom dat hulle nie kans kry om met hulle te praat oor dissipelskap en die morele implikasies van die geloof nie! Terwyl ons die kerkleier hoor en sy probleem verstaan, kan ons nie bekostig om net ons skouers op te trek nie. Ek glo dat dit die grootste enkele uitdaging vir die kerk in Afrika is dat ons duideliker moet praat oor die morele waardes wat pas by die evangelie. En dat meer van ons sal begin om dit regtig te leef.

Hierdie faling van die kerk kan ons duur te staan kom. Dink byvoorbeeld aan korrupsie. As ons korrupsie in Suid-Afrika nie vinnig stuit nie, gaan dit ingebore word en gaan ons land mank wees vir dekades. My bekommernis? As die kerke en Christene nie altyd ’n duidelike beeld van reg en verkeerd het nie, hoe op die aarde gaan ons iets soos korrupsie keer? Ons Afrikaanssprekende Christene moet oppas om te dink dat hierdie ander mense se probleem is. Kom ons wees maar eerlik en erken dat al die kerke in Afrika ouer en jonger, swart en wit hiermee sukkel. Dit is net die spesifieke morele sake waarmee kerkgemeenskappe sukkel wat verskil. Dis ook nie net die kerke in Afrika wat sukkel nie. Bush en sy Amerikaanse Christene doen nie regtig veel beter nie!

Die probleem met die Christendom, het Chesterton gesê, is nie dat mense dit probeer het en dit toe nie gewerk het nie. Die waarheid is dat die meeste Christene dit te moeilik en veeleisend gevind en dit nog nooit régtig probeer het nie. Dis tyd dat ons wat onsself Christene noem, nie net ons woorde nie, maar ook ons denke, emosies en dade laat beheers deur die patroon van die evangelie.



RONDOM EN IN ONS GEMEENSKAPPE

Rastafarians aim to shut down tik dealers; The Cape Times, January 31, 2007

Ocean View's Rastafarians have started a blockade of tik dealers' homes as part of their campaign to chase drug peddlers out of the township. The incensed Rastas say they've had enough of the damage tik has caused the disadvantaged community near Kommetjie, and would mobilise residents to support the campaign. "We want to do this in a peaceful way. It has become our responsibility as peace-loving people to understand what tik does, especially to children. We can and will make it work if we stand together. "You can't have a situation where as individuals we say we can't do anything. Then the whole community is helpless," Rasta elder Michael Paterson said. ... 'It is not the tik that is the problem, it is the people who use it' The dealer, who refused to be named, admitted that tik caused great harm to users, but said he was a businessman and would stop making money if there were no customers. "It is not the tik that is the problem, it is the people who use it. I know drugs are wrong and some people are against it. I can agree with the community, but to stop smuggling just like this is going to be difficult. To me it is just, if the community don't support you, you don't have a business," he said. ... Asked about their own use of dagga, Paterson's friend Zebulon Tafari said: "Rooting out tik is not a Rasta thing. It is about the tik disease eating our community, destroying families and lives. How can we allow this to go on? Who benefits from this? It is 2007 and high time people are freed." ... By Aziz Hartley



Capacity at breaking point, Eskom warns; By Samantha Enslin; Business Report on January 30, 2007.
Durban - More blackouts may be on the way after Eskom warned South Africans yesterday evening that it was short of 6 500 megawatts because up to 15 of its electricity generating units were down. This warning, following blackouts a fortnight ago, underlines the precarious position facing the economy until Eskom's capital expenditure plan begins to add capacity. Andrew Etzinger, Eskom's general manager of investment strategy, said yesterday: "We have eaten into our normal operating margin of 1 600MW", meaning that the situation was tight. To prevent load shedding, Eskom appealed to businesses and consumers to conserve electricity. In its statement Eskom said: "Currently the risk of load shedding is low. However, if additional generating plant goes on unplanned outage, the possibility of load shedding will increase and, if necessary, load shedding will be done on a rotational basis." Load shedding took place across the country on January 18, when some units shut down unexpectedly while several other units were down for planned maintenance. Last week the utility's chief executive, Thulani Gcabashe, said South Africa would have to live with tight electricity supply until about 2010, when the big new power stations now under construction would begin generating electricity. ... Published on the web



Nag SA se voorland; Andrew Kenny; Burger, 31/01/2007

Suid-Afrikaners sal eers oor sowat tien jaar sonder kerse kan gaan slaap – mits die regering onmiddellik daadwerklike stappe doen om die kragkrisis op te los, skryf Andrew Kenny. SA beleef ’n elektrisiteitskrisis wat kragonderbrekings kan meebring, ons reputasie kan skaad en toekomstige ekonomiese groei in die gedrang kan bring. Ons het ’n kritieke tekort aan opwekkingskapasiteit. Die rede is baie eenvoudig: Ons het nie kragsentrales gebou toe dit baie jare gelede duidelik was dat ons dit gaan nodig kry nie. ... WAT moet nou gedoen word? Die eerste stap is om wat ons nodig het, duidelik uit te stippel. ’n Gesonde elektrisiteitsvoorraad verg ’n reserwe-opwekkingsmarge van minstens 15% om voorsiening te maak vir onderhoud en sentrales wat onklaar raak (wat sal gebeur, ongeag hoe goed hulle bestuur word). Tans het ons geen reserwemarge nie. Dus sal enige onderbreking verduistering meebring. Dit sál weer gebeur. Ons het nou sowat 4 000 megawatt (MW) bykomend nodig om die reserwe van 15% te verskaf. Ons moet so vinnig moontlik kragsentrales bou. Ongelukkig duur dit minstens ses jaar om die steenkool- en kernkragsentrales te bou wat ons nodig het. Dit sal ons tien jaar of meer kos om ons reserwekapasiteit tot 15% op te bou. ... • Andrew Kenny is ’n onafhanklike ingenieur wat in energie spesialiseer.



BEELD - KINDERFONDS

Carike, nutsman by Kinderfonds-party; Beeld, 25.01.2007

Kom wikkel jou lyf saam met die sangeres Carike Keuzenkamp en die nutsman Riaan Venter by die Beeld-Kinderfonds se Valentynsdans-en-dinee. Op Vrydag 9 Februarie om 18:30 by Union Caterers se Utopia Place in Pretoria kan Beeld-lesers Valentynsdag saam met dié bekendes sowel as talle televisiesterre vier. ...Die dineekaartjies kos R330 per persoon en sluit ’n vyfgang-ete en alle drankies in. Gaste wat by een van die sterre wil sit, betaal R450. Kaartjies kan by me. Adrie van Staden, skakelbeampte van die Kinderfonds, by 00119762273 bespreek word of stuur ’n e-pos na beeldkinderfonds@absamail.co.za. Die Beeld-Kinderfonds samel jaarliks geld in vir sorgbehoewende en hawelose kinders en skenk ook geld aan verskeie welsynorganisasies. Geldelike bydraes kan gestuur word aan die Beeld-Kinderfonds, Private Sak X202, Pretoria 001, of regstreeks in die Kinderfonds se bankrekening inbetaal word by Absa, rekeningnommer 2840157329 en takkode 334642. Vir meer besonderhede, bel me Annari Walters, administratiewe beampte van die Kinderfonds, by 012 732 1092. Kinderwelsynorganisasies wat wil aansoek doen om geld van die Beeld-Kinderfonds te ontvang, moet Walters voor 31 Januarie kontak.... Reeds erken: R1 014 987,72; Groot totaal: R1 058 858 - *Een merkwaardige bydrae wat vandag erken word, is dié van die NG kerk Sonder Mure in Centurion: R39 427,20. Beeld hoop dis ’n aansporing vir alle lesers om ’n bydrae tot die Beeld-Kinderfonds te lewer.



DEBAT

Kerk se oorspronklike DNS moet eers weer hiér werk; Nico Smith, Seepkis; Beeld,

24.01.2007
Die teoloë dr. Stefan Joubert en dr. Nelus Niemandt het in die gesprek wat Neels Jackson met hulle gevoer het (Terug na die kerk se DNS in Beeld, Vrydag 19 Januarie) ’n uitnemende uiteensetting gegee van die Christelike kerk se oorspronklike DNS. Dit is goed en wel om te weet waaruit die kerk voortgekom het. Maar van groter belang is om te weet hoe dié DNS in ’n bepaalde konteks moet funksioneer. Hoe moet die oorspronklike DNS byvoorbeeld in die huidige kerk in Suid-Afrika funksioneer?
In die gesprek met Jackson het die twee teoloë klem gelê op die noodsaaklikheid vir die kerk se binneste om na buite gekeer te word. Maar om in die Suid-Afrikaanse situasie die klem alleen op die ‘na-buite-gekeerdheid’ van die kerk te lê, sal nie die Christelike kerk se oorspronklike DNS hier weer in werking stel nie. Wat in Suid-Afrika nodig is, is dat die kerk eers weer waarlik die ‘gemeenskap van die heiliges’ sal beoefen (in sowel as buite die kerk), sodat die gelowiges saam na die wêreld kan uitreik. ...

Bogenoemde artikel verwys na ‘n berig in INLIG-AKTUEEL 2/2007:

K 29866: Terug na die kerk se DNS; Beeld, 19.01.2007 [vra die volledige artikels asb aan by ngkinlig@mweb.co.za]



K 29886: Godlose godsdiens; Burger, 27.01.2007

Stephen Batchelor is een van die beroemdste Boeddhiste in die Westerse wêreld. Hy is ook ’n ateïs. JOHANNES DE VILLIERS het onlangs met hom gesels en van sy sêgoed neergeskryf. STEPHEN BATCHELOR is die beroemdste Britse skrywer oor die Boeddhisme. Hy is een van die beroemdste Boeddhiste in die Weste. Hy is ’n direkteur van ’n Boeddhistiese kollege en ’n gereelde medewerker van die wêreld se grootste Boeddhistiese tydskrif, Tricycle. Hy is ook ’n ateïs wat nie in God of lewe ná die dood glo nie, en wat sy lewensverhaal as ’n ‘geleidelike reis weg van alle godsdiens’ beskryf. Vroeër vandeesmaand het Batchelor en sy vrou, Martine, ’n Franse voormalige Zen-Boeddhistiese non, deur Suid-Afrika gereis en in lesings en werksessies die Boeddhisme verkondig – of plaaslike Boeddhiste van hul geloof probeer afrokkel, na gelang van hoe jy daarna kyk. .. *’EK is eenkeer deur ’n Moslemgroep na ’n intergodsdienstige werksessie genooi. Daar was Christene, Jode, Hindoes, en ek moes Boeddhiste verteenwoordig. Hulle wou hê ons moet saam ’n lys opstel van alles wat ons gemeen het – al die godsdienste – en dié dokument sou dan ’n manifes wees sodat ons saam teen die opmars van godlose sekularisme kon veg. Al probleem was, hoe meer ek na almal daar geluister het, hoe meer het ek besef ek hou nogal van godlose sekularisme.’ *’IN my boek Living with the Devil skryf ek die bose is nie ’n demoon wat jou agterwêreld met die een of ander rooiwarm stuk gereedskap wil steek à la Hieronymos Bosch nie. In die Boeddhisme is die bose die negering van die lewe, om aan idees en gebruike vas te klou nadat die lewe aanbeweeg het. Ook in die Joods-Christelike tradisie beteken Satan eintlik die vyand, die teenstander van die lewe.’ *’DIE Boeddhisme is nie soos teïstiese godsdienste wat ‘God’ in die klassieke sin van die woord aanbid nie. Die Boeddhisme is ook nie ateïsme in die sin van mense soos Richard Dawkins wat God eintlik nodig het sodat hulle iets het om teen te baklei nie. Die Boeddhisme is anders omdat dit nog nooit in die minste in God belanggestel het nie.’ ...



K 29887: Wat kan ons vir armes doen; Helgaard Raubenheimer, Mond-uitspoel; Burger, 27.01.2007

NA gelang van hoe jy jou posisie beoordeel, wek die woord ‘armoede’ gevoelens wat wissel van bejammering tot selfbejammering, van willoosheid en ellende tot verontregting en magteloosheid. ‘Rykdom’ bestryk eweneens die volle gevoelspektrum: van selfgenoegsaamheid tot selfsugtigheid, van bewondering tot afguns, van ingenomenheid tot oordaad. ... JULIAN MÜLLER se Intrapslag, ‘Die onreg van Kersfees’, in die By van Saterdag 23 Desember het my aangespoor om weer deur my armoedelegger te lees op soek na antwoorde.... SOOS dr. Dawie Theron, amptenaar van die algemene sinode van die NG Kerk verlede Augustus in die Kerkbode geskryf het, lyk dit my ’n mens sal meer genuanseerd oor armoede en rykdom moet praat as ons regtig by antwoorde oor ongelykheid en oplossings wil uitkom. Want daar is niks absoluut aan hierdie terme nie: Ons is altyd armer en ryker as iemand anders.... As dit dan nie goed genoeg is om net oor onreg en ongelykheid te praat en mekaar sleg te laat voel oor relatiewe armoede of rykdom nie, wat kan ’n enkeling, ’n organisasie of die staat aan die lot van armes in ons land doen? DIT lyk my daar is veral twee benaderings: 1. Hoe kan ek armes in hul armoede help (die kos-en-klere-benadering); en 2. Hoe kan ek armes uit hul armoede help (onderwys en opleiding, opvoeding, werkverskaffing, opheffing, ensovoorts.) ... Helgaard Raubenheimer is ’n voormalige uitvoerende hoof van die Nasboek-groep, nou Via Afrika.; ’n Openbare gesprek oor armoede en rykdom kan só kompleks raak dat baie wyse mense oordeel dat dit nie sinvol is om eens daarby betrokke te raak nie. Want, sê hulle, armoede en rykdom is emosioneel erg gelaaide woorde.



Die reinigingseremonie van Tony Yengeni

K 29890: Die politiek van ras bloedoffers; Gerrit Brand, Intrapslag; Burger, 27.01.2007

IN sy reaksie op Tony Yengeni se opspraakwekkende beesslag-seremonie verklaar die departement van kuns en kultuur by monde van sy woordvoerder, Sandile Memela, dat mense wat ‘dié spesifieke Afrika-ritueel verwerp’ aan ‘selektiewe rassisme’ skuldig is. Hoe dié tipe rassisme van ander soorte verskil, word nie uitgespel nie. ... Met sy bulslagtery het Yengeni in elk geval ’n miernes oopgekrap. IETS wat die verklaring tereg uitwys, is dat grondliggende vrae oor kultuur- en godsdiensregte hier ter sprake is; dis geen eenvoudige saak nie. Daarom moet simplistiese standpunte oor die kwessie liefs vermy word. Die verklaring stel dat die Grondwet ‘kultuur-, godsdiens- en taalregte’ vir ‘families, groepe en gemeenskappe’ waarborg; dat mense dus die reg het om ‘rituele uit te voer wat na hul oortuiging die band met hul voorouers vernuwe’ en ‘gemoedsrus en harmonie in hul lewens bevorder’; en dat ‘dít Tony Yengeni en sy gesin insluit’. ...



K 29891: Die offer móét bulk; Burger, 27.01.2007

Die slag van ‘n bees vir Tony Yengeni se ‘reinigingseremonie’ het opslae gemaak. ... Die Menseregte Kommissie het daarop gewys dat Suid-Afrikaners verdraagsamer jeens mekaar se kultuurgebruike moet wees. Wat volg is uittreksels uit ‘n boek onder redaksie van W.D. Hammond-Tooke, in lewe ’n professor in die sosiale antropologie aan die Universiteit van die Witwatersrand, The Bantu-speaking People of Southern Africa. Dit handel oor die belang en proses van rituele seremonies van SA stamme. RELIGIE het baie funksies. Dit verskaf emosionele steun in tye van nood, dra by tot die kohesie van sosiale groepe, sanksioneer en ondersteun morele kodes en verskaf ’n gesaghebbende teorie vir die fundamentele vrae wat die mens homself afvra. Suid-Afrikaanse tradisionele religieë doen al hierdie dinge, maar verskil heelwat van die sogenaamde wêreldgodsdienste. Hul wortels is stewig gevestig in die sosiale struktuur. Lidmaatskap van kultusgroepe word deur geboorte bepaal, en hul oriëntering is onbeskaamd die ondermaanse. Anders as byvoorbeeld die Christendom, wat swaarkry as onafwendbaar en selfs nodig bestempel en net genade beloof om dit te hanteer, het alle tradisionele religieë ten doel om die goeie lewe hier op aarde te bekom, en die rituele is essensieel pragmaties. ...


TEN SLOTTE

Leraar kan nie eens gil: ‘Help, hier’s ’n krokodil!; Volksblad, Jan 30 2007

Nelspruit. – ’n Inwoner van Sonheuwel het na sy swembad toe gestap toe hy iets sien wat soos ’n groot palmtak lyk – net om te ontdek dat ’n 1,5m lange krokodil is. Past. Wernich Swart van die Oase Herlewingsentrum sê hy het Woensdagoggend omstreeks 08:30 by sy huis in Magdastraat na sy swembadpomp gaan kyk toe hy die voorwerp sien. Toe hy sien dis nie ’n palmtak nie, het hy gedink dat dit een van ‘daai groot akkedisse’ kon wees. Swart het om die swembad gestap om dit van nader te bekyk en kyk toe in ’n krokodil vas. ‘Ek was so verbaas dat ek skaars ’n woord kon uitkry,’ het hy gister aan Beeld vertel. ‘Ek het onmiddellik die Mpumalanga- Toerisme- en Parkagentskap (MTPA) gebel.’ Mnr. Jimmy Masombuka, woordvoerder van die MTPA, het gesê dié krokodil was een van 11 jonges wat die Saterdagoggend van ’n MTPA-fasiliteit na Loskopdam geneem moes word sodat daar plek gemaak kon word vir ’n groot krokodil wat ’n vrou op die plaas Mara, op pad na Komatipoort, onlangs gedood het toe sy visgevang het. Die jong krokodille is gevang en in ’n paneelwa gelaai. Die paneelwa se bestuurder het by ’n huis in dieselfde straat as die Swarts oornag. Die krokodille sou die volgende oggend na Loskopdam geneem word. Daardie aand het ’n indringer vermoedelik goedere uit die paneelwa probeer steel waar die krokodille oornag het. ‘Dié reptiele het hom seker skrik gemaak en het hy weggehardloop. In die proses het een van die krokodille ontsnap,’ het Masombuka gesê. Dié krokodil het sy pad na die Swarts se huis gevind en hom in hul swembad tuisgemaak. Hy is dieselfde dag wat hy gevang is, na Loskopdam geneem.



**Die leraar was so verbaas dat hy skaars ‘n woord kon uitkry - dít glo ek;

die krokkie sê niks nie - sy bek was met groen band toegeplak; dit sien ek op die foto;

maar ek wil weet: wat het van die indringer geword wat ‘seker skrikgemaak’ is? **

Ek wens niemand sulke dierasies in swembaddens toe nie; maar mag ons Vader jou heerlik met Sy genade oor hierdie naweek verras!



Dienkie Froneman

ABID

ngkinlig@mweb.co.za

t 021 882 9923 ; f 086 510 5933

Hoe lees 'n mens 'n verhaal?

Om ‘n verhaal te lees is om op reis te gaan. Jy word verplaas uit jou bekende omgewing en in ‘n onbekende situasie – die verhaalwêreld – geplaas. In hierdie situasie beleef jy sekere wedervaringe, ontmoet jy sekere persone en word jy gedwing om jou weg in hierdie vreemde situasie te vind. Die belewenissie in hierdie ander wêreld moet noodwendig ‘n bepaalde indruk op jou laat. Dit kan jou menswees verryk, jou tot nuwe insigte bring en die sin van jou bestaan beter laat verstaan. Dit kan ook nuwe lewensmoontlikhede vir jou oopbreek.

Verhaalskrywers skep ‘n verhaalwêreld en die leser word uitgenooi om vir ‘n wyle in daardie verhaalwêreld te vertoef en saam met die karakters hulle wedervaringe mee te maak. Ons word uitgenooi om mee te leef met die verhaal wat vertel word. Sodoende doen ons waardevolle lewenservaring op. Om vir ‘n maand in Londen te gaan bly of deur Europa te reis is dieselfde as om vir drie dae vasgevang te wees in die wêreld van ‘n verhaal!

Daarom is verhale juis een van die maniere waarop ons leer oor die lewe. Want om te lewe, is ‘n kuns – dit verg ‘n soort vaardigheid. Nie almal beskik in ‘n ewe groot mate oor hierdie vaardigheid nie. Maar deur verhale te lees, leer ons lewenskuns en lewensinsig aan. Verhale leer ons byvoorbeeld dat sekere optredes sekere gevolge het en dat sommige soort mense in bepaalde soort situasies op sekere maniere optree. So leer ons dan ook die mens en mens-wees ken.

Sekere verhale laat ons nadink oor die sin van ons bestaan. Waneer ons byvoorbeeld saam met ‘n karakter in die verhaal sy stryd en worsteling meemaak, dieselfde vrae vra as sy, die lewe vanuit haar perspektief beskou en saam met haar bly is, gefrustreerd en kwaad raak, dan noop dit ons om weer te besin oor die betekenis van ons eie lewe en strewe waneer ons terugkeer uit die verhaalwêreld na ons eie wêreld.

Deur die jare het sommige verhale klassieke werke geraak. Dit is deur die breë leespubliek erken as verhale wat ware lewensinsig bevat en bevorder. Sulke werke het deel van die literêre kanon van die wêreld geword. Dit word weer en weer gelees en geslag na geslag put wysheid daaruit. Dink hier bv. aan die werke van Proust, Shakespeare, Dickens, Dostojevsky, Tolstoy, Hemmingway ens. ‘n Kern-deel van hierdie literêre kanon van die wêreld is die verhale van die Bybel. Dit sal ons baat om ‘n goeie studie van hierdie verhale en hoe hulle aanmekaar gesit is en hoe hulle kommunikeer te maak.

*********
Hoe beïnvloed ‘n verhaal die leser?

Hoe verkry ‘n verhaal ‘n effek op die leser? Hoe kry verhale dit reg om die leser lewensinsig te laat bekom? Dit is die taak van die verhaalkunde (narratologie) om die maniere waarop verhale betekenis aan die lewe gee (en ook waarom sekere verhale dit juis nie doen nie!), te ondersoek. Wat hier volg is ‘n uiteensetting van hoe spesifiek Bybelse verhale die leser beïnvloed en die vertelstrategieë waarvan die Bybelskrywers gebruik gemaak het.

Eenvoudig gestel: ‘n verhaalskrywer skep sy verhaalwêreld deur ‘n reeks gebeure en bepaalde fisiese omgewings te verbeeld en dit dan te bevolk met bepaalde persone (karakters). Hy laat hierdie persone, dink, praat en optree. In die gebeure wat plaasvind in die verhaal het hulle soms ‘n aktiewe en in andersins ‘n passiewe rol. Hulle laat sommige dinge gebeur en ander gebeurtenisse val hulle te beurt. Hulle het sekere motiewe, begeertes en emosies wat weer op hulle beurt invloed uitoefen op die gebeurtenisse in die verhaal.

Die manier waarop ‘n leser in die verhaalwêreld woon is deur middel van sy verbeeldingskrag. Hierdie verbeeldingskrag word geaktiveer deurdat die leser die verhaal lees. Deur te lees, vou die verhaal voor die leser oop. Om te lees is om ‘n verhaal te ontvou. ‘n Leser lees ‘n verhaal reël vir reël. Stelselmatig bou die leser in sy gedagtes ‘n beeld van die verhaalwêreld. Dit is ‘n proses waardeur aangepaste verwagtings en veranderde herinnerings mekaar voortdurend afwissel. Soos wat die leser lees ontstaan sekere verwagtings; sommige van hierdie verwagtings word vervul en ander nie. Stelselmatig word die prentjie voltooi – soos ‘n legkaart. Saam met die karakters wonder die leser wat volgende gaan gebeur en probeer hy sin maak uit die gebeure soos dit aangebied word in die teks. Verder probeer hy ook die karakters se motiewe en beweegredes verstaan. Die leser vra voortdurend vrae aan die teks: Wat gaan volgende gebeur? Hoekom doen hy dit? Is dit nie dalk om hierdie of daardie rede nie? Hoekom reageer sy nie soos ek verwag het nie? ens.

Hierdie inlewing in die verhaalwêreld laat die leser nie onaangeraak nie. Die effek wat ‘n verhaal op ‘n leser het (of wat ‘n goeie kunswerk op die waarnemer het), noem ons ‘n estetiese effek. Dit is hierdie effek wat ‘n leser, nadat hy teruggekeer het na sy eie wêreld, dit op ‘n nuwe manier laat sien. Nuwe kennis, nuwe insigte, nuwe perspektiewe word opgedoen deur die estetiese effek wat verkry word deur die lees van ‘n verhaal. Nuwe lewensmoontlikhede word vir ons oopgebreek; nuwe maniere van in-die-wêreld-wees.

‘n Verhaal is as’t ware ‘n argiteksmodel. Voordat ‘n gebou of ‘n kompleks gebou word en nadat dit ontwerp is, word ‘n argiteksmodel gebou om aan te toon hoe dit lyk. Mense kan dan daarna kyk (en in hulle verbeelding daarin woon) en besluit of hulle daarvan hou of nie. ‘n Argiteksmodel is ‘n moontlike werklikheid. ‘n Verhaal bied ook ‘n moontlike werklikheid; ‘n moontlike manier van in-die wêreld-wees. ‘n Verteller nooi die leser uit om te kyk of hierdie moontlike werklikheid hom/haar geval of nie.

Anders gesê: ‘n verhaal is ‘n virtuele werklikheid. Virtueel beteken dat iets as werklikheid ervaar word sonder dat dit in werklikheid bestaan. Met rekenaartegnologie is dat vandag moontlik om ‘n ontwerpte gebou lewensgroot elektronies weer te gee sodat die waarnemer as’t ware daarin kan rondbeweeg. In die virtuele werklikheid van ‘n verhaal beleef die leser die “werklikhede” van die verhaal-gegewe. Hierdie belewenisse word deel van sy/haar verwysingsraamwerk en ervaringsveld en so word sy/haar lewe verryk.

‘n Verhaal besit die potensiaal om ‘n lewensveranderende effek op die lesere te hê. Dit is inderdaad ook die einddoel van baie verhale – en baie beslis ook die doel van die verhale van die Bybel. Daarom beskryf die filosoof Paul Ricoer verhale as “gevaarlik”.

Die doel van die verhale van die Bybel

Hoekom is spesifiek verhale gebruik? As ons van die standpunt uitgaan dat die skrywers van die verhale van die Bybel iets belangrik aan hulle lesers wou oordra dan is juis dit ‘n belangrike vraag om te vra. Daar is immers ook ander maniere waarop hulle dit wat hulle wou sê kon oordra. Paulus het byvoorbeeld gekies om nie verhale te gebruik nie maar redevoering en argumentasie. Die skrywers van Prediker en Spreuke het gekies om wysheidgeskrifte te skryf. Byna ‘n derde van die materiaal in die Bybel bestaan uit verhale. Daar moet ‘n goeie rede daarvoor wees.

Die rede hiervoor, en die antwoord op die vraag, is geleë in die eie aard van verhale. Die verhale van die Bybel is literêre kunswerke. ‘n Kunswerk het ‘n taal van sy eie en kommunikeer op ‘n eiesoortige manier. ‘n Literêre kunswerk het dus eintlik twee taalsisteme, nl. die verbaal-gramatiese (primêr) en die kuns-taalsisteem (sekondêr).

Daarom kan ‘n literêre kunswerk baie meer – asook andersoortige - inligting dra as ander literatuursoorte. Die andersoortige inligting is die sg. “fronetiese” inligting. Die woord froneties kom van die Griekse woord phronesis, wat o.a. “insig” beteken. Insig-inligting of –kennis is iets anders (of meer) as byvoorbeeld gewone inligting wat die taal van die wetenskap oordra. Die taal van die wetenskap is beskrywend van aard. Dit probeer ‘n objek so duidelik as moontlik beskryf. Daarom sal ‘n wetenskaplike dubbelsinnigheid in sy taalgebruik sover moontlik vermy. Daarenteen sal die skrywer van ‘n literêre werk (gedigte sowel as verhale) juis die dubbelsinnigheid van taal inspan en dit op ‘n kreatiewe manier gebruik.

Om die doel van Bybelse verhale te verstaan moet ons dit binne ‘n bepaalde kommunikasie-raamwerk plaas. Bybelse verhale wil inderdaad ‘n bepaalde effek op die leser uitoefen. Dit wil ‘n bepaalde boodskap op ‘n bepaalde manier oordra. Die manier van oordrag hou verband met die aard van die boodskap. Die skrywers van die verhale van die Bybel wil nie net blote feitelike kennis oordra nie. Hulle wil ook mense se lewens verander deur middel van die oordra van wysheid en insig (fronetiese kennis) wat nie deur middel van beskrywende taal of argumentasie-taal oorgedra kan word nie.

Paulus se doel is ook transformasie. Maar hy bereik sy doel deur die denke van mense te probeer verander – om mense anders te laat dink. Sy invalspoort is derhalwe die denke van mense. Verhale se invalspoort is die ervaring van die mens. Deur middel van ervaring wil ‘n verhaal sy eiesoortige inligting – nl. fronetese kennis – oordra.